شاخص اقتصادی چیست و چه کاربردی دارد؟

شاخص اقتصادی چیست و چه کاربردی دارد؟

در هر کشور برنامه‌ریزی و تجزیه و تحلیل اقتصادی مستلزم در اختیار داشتن ابزارهایی نظیر حسابهای ملی و سایر حسابهای کلان و همچنین شاخصهای اقتصادی مناسب می‌باشد.

امروزه در کشورهای مختلف طیف وسیعی از شاخصها توسط مراجع مختلف آماری و علمی نظیر سازمانهای دولتی، سازمانهای بین‌المللی، دانشگاهها و سایر مراکز در زمینه‌های مختلف تهیه می‌شود.

به گزارش بانکی دات آی آر، شاخص‌ها مقادیری عددی هستند برای توصیف وضعیت و یا همانطور که در فرهنگ لغت عمید آمده: «آنچه مقدارش ماهیت چیزی را معین می‌کند.» تعریف شاخص‌ها تلاشی است برای کمی کردن متغیرها و پدیده‌های پیچیده که می‌تواند منجر به نتایج بسیار مفیدی شود:

-    ملموس‌تر کردن وضعیت پدیده‌ها،
-    فراهم کردن امکان مقایسه بین وضعیت پدیده‌ها در شرایط مختلف برای مثال شرایط زمانی و مکانی مختلف
-    کمک به تصمیم‌گیری‌ها و جهت‌گیری‌های مدیریتی
-    کمک به کشف نقاط و دلایل ضعف، قوت، تهدید و به‌خصوص فرصت
-    کمک به پیش‌بینی آینده

هر قدر شاخص به موارد یادشده در بالا بیشتر کمک کند، شاخص بهتری به حساب می‌آید. البته در مقایسه بین شاخص‌ها یک خصوصیت مهم دیگر نیز باید مد نظر قرار گیرد: در دسترس بودن و کیفیت داده‌های لازم برای محاسبه شاخص.
شاخص‌های متعددی برای بیان وضعیت اقتصاد کلان کشورها معرفی شده‌اند که از معروف‌ترین آنها می‌توان از تولید ناخالص داخلی (که مبنای محاسبه نرخ رشد اقتصادی است)، نرخ تورم، نرخ بیکاری، رشد نقدینگی، نرخ سود بانکی، و تراز تجاری، ضریب جینی و شاخص محیط کسب و کار نام برد. اگر چه در طول دهه‌های اخیر مباحث و جدال‌های بسیاری در تعریف توسعه به‌صورت عام و توسعه اقتصادی به‌صورت خاص وجود داشته، اما همواره شاخص تولید ناخالص داخلی (و به‌صورت خاص‌تر شاخص درآمد سرانه) و به تبع آن نرخ رشد اقتصادی به‌عنوان مهم‌ترین نماد در درجه‌بندی توسعه‌یافتگی اقتصادی کشورها مطرح بوده است. شاخصی که مبنای اصلی سیاست‌گذاری‌ها یا هدف‌گذاری‌های اقتصادی اغلب کشورها است.

محاسبه شاخص های اقتصادی از طریق محاسبات پیچیده و بررسی ها دقیق صورت می گیرد. اندازه گیری این شاخص توسط عموم امکان پذیر نیست و در هر کشور متولی خاص خودش را دارد.

در ایران مرکز آمار و بانک مرکزی اندازه گیری بسیاری از شاخص ها را به عهده دارند.

بعضی ها هم برای خودشان شاخص های عجیبی دارند مثلا شاه عباس:

می گویند شاه عباس از وزیر خود پرسید: امسال اوضاع اقتصادی کشور چگونه است؟
وزیر گفت: الحمد لله به گونه ای است که تمام پینه دوزان توانستند به زیارت کعبه روند!
شاه عباس گفت: نادان! اگر اوضاع مالی مردم خوب بود می بایست کفاشان به مکه می رفتند نه پینه ‌دوزان، چون مردم نمی توانند کفش بخرند ناچار به تعمیرش می پردازند، بررسی کن و علت آن را پیدا نما تا کار را اصلاح کنیم.